Uhulumeni waseTogo umemezele uhlelo oluyingqopha-mlando lokufaka inethiwekhi yezinzwa ezisezingeni eliphezulu zeziteshi zezolimo kulo lonke elaseTogo. Lolu hlelo luhlose ukwenza ezolimo zibe zesimanje, ukukhulisa ukukhiqizwa kokudla, ukuqinisekisa ukutholakala kokudla kanye nokweseka imizamo yeTogo yokufeza Izinjongo Zentuthuko Esimeme ngokwenza ngcono ukuqapha nokuphathwa kwemininingwane yesimo sezulu.
I-Togo iyizwe eligcwele ezolimo, elinomphumela wezolimo ongaphezu kwama-40% we-GDP. Kodwa-ke, ngenxa yokushintsha kwesimo sezulu kanye nezikhathi eziningi zezehlakalo zesimo sezulu esibi kakhulu, ukukhiqizwa kwezolimo eTogo kubhekene nokungaqiniseki okukhulu. Ukuze kubhekwane kangcono nalezi zinselele, uMnyango Wezolimo waseTogo unqume ukufaka inethiwekhi kazwelonke yezinzwa eziteshini zesimo sezulu sezolimo.
Izinjongo eziyinhloko zohlelo zihlanganisa:
1. Ukuthuthukisa umthamo wokuqapha we-agrometeorological:
Ngokugadwa kwesikhathi sangempela kwemingcele ebalulekile yesimo sezulu efana nezinga lokushisa, umswakama, imvula, isivinini somoya, nomswakama wenhlabathi, abalimi nohulumeni bangaqonda ngokunembe kakhudlwana izinguquko zesimo sezulu nezimo zenhlabathi, ukuze benze izinqumo zesayensi zezolimo ezengeziwe.
2. Khulisa umkhiqizo wezolimo:
Inethiwekhi yezinzwa izohlinzeka ngedatha ye-agrometeorological enembayo ephezulu ukuze isize abalimi bathuthukise imisebenzi yokukhiqiza yezolimo njengokunisela, ukuvundisa kanye nokulawula izinambuzane ukuze kuthuthukiswe isivuno sezitshalo nekhwalithi.
3. Sekela ukuthuthukiswa kwenqubomgomo nokuhlela:
Uhulumeni uzosebenzisa idatha eqoqwe yinethiwekhi yezinzwa ukuze enze izinqubomgomo zesayensi yezolimo kanye nezinhlelo zokuthuthukisa intuthuko yezolimo esimeme kanye nokuqinisekisa ukutholakala kokudla.
4. Thuthukisa ukumelana nesimo sezulu:
Ngokuhlinzeka ngemininingwane enembile yesimo sezulu, singasiza abalimi kanye namabhizinisi ezolimo ukuthi bazivumelanise kangcono nokushintsha kwesimo sezulu futhi sinciphise umthelela omubi wezehlakalo zesimo sezulu esibi kakhulu ekukhiqizeni kwezolimo.
Ngokusho kwalolu hlelo, izinzwa zesiteshi sesimo sezulu sokuqala sezolimo zizofakwa ezinyangeni eziyisithupha ezizayo, ezihlanganisa izindawo eziyinhloko zezolimo zaseTogo.
Njengamanje, ithimba lephrojekthi seliqalile ukufakwa kwezinzwa ezindaweni eziyinhloko zezolimo zaseTogo, njengeMaritimes, Highlands kanye nesifunda saseKara. Lezi zinzwa zizoqapha imingcele ebalulekile yesimo sezulu njengezinga lokushisa, umswakama, imvula, isivinini somoya, nomswakama wenhlabathi ngesikhathi sangempela futhi zidlulisele idatha kusizindalwazi esimaphakathi ukuze sihlaziywe.
Ukuze kuqinisekiswe ukunemba kanye nedatha yesikhathi sangempela, iphrojekthi isebenzisa ubuchwepheshe benzwa ye-agrometeorological ethuthukisiwe yamazwe ngamazwe. Lezi zinzwa zibonakala ngokunemba okuphezulu, ukuzinza okuphezulu nokusetshenziswa kwamandla aphansi, futhi zingasebenza kahle ezimweni zezulu ezinzima ezihlukahlukene. Ngaphezu kwalokho, le phrojekthi iphinde yethula i-inthanethi Yezinto (IoT) kanye nobuchwepheshe bekhompiyutha yamafu ukuze kuzuzwe ukuhanjiswa okukude kanye nokuphathwa kwedatha okumaphakathi.
Nabu obunye bobuchwepheshe obubalulekile obusetshenziswe kuphrojekthi:
I-inthanethi Yezinto (IoT) : Ngobuchwepheshe be-iot, izinzwa zingalayisha idatha emafini ngesikhathi sangempela, futhi abalimi nohulumeni bangafinyelela le datha noma nini, noma kuphi.
I-Cloud computing: Inkundla yekhompuyutha yamafu izosetshenziselwa ukugcina nokuhlaziya idatha eqoqwe izinzwa, inikeze amathuluzi okubonisa idatha nezinhlelo zokusekela izinqumo.
Ukusungulwa kwenethiwekhi yezinzwa yeziteshi zesimo sezulu sezolimo kuzoba nomthelela omkhulu ekuthuthukisweni kwezolimo nenhlalo-mnotho yaseTogo:
1. Khulisa ukukhiqizwa kokudla:
Ngokwandisa imisebenzi yokukhiqiza yezolimo, amanethiwekhi ezinzwa azosiza abalimi bakhulise ukukhiqizwa kokudla futhi baqinisekise ukuvikeleka kokudla.
2. Yehlisa ukumoshwa kwezinsiza:
Imininingwane enembile yesimo sezulu izosiza abalimi ukuthi basebenzise amanzi nomanyolo ngendlela ephumelelayo, banciphise ukumosheka kwezinsiza futhi banciphise izindleko zokukhiqiza.
3. Thuthukisa ukumelana nesimo sezulu:
Inethiwekhi yezinzwa izosiza abalimi kanye namabhizinisi ezolimo ukuthi avumelane kangcono nokushintsha kwesimo sezulu futhi anciphise umthelela omubi wezenzakalo zesimo sezulu esibi kakhulu ekukhiqizeni kwezolimo.
4. Thuthukisa ukuthuthukiswa kwezolimo:
Ukuqaliswa kwephrojekthi kuzothuthukisa inqubo yesimanje yezolimo zaseTogo futhi kuthuthukise okuqukethwe kwesayensi nezobuchwepheshe kanye nezinga lokuphatha lokukhiqizwa kwezolimo.
5. Ukudala Umsebenzi:
Ukuqaliswa kwephrojekthi kuzodala inqwaba yemisebenzi, okuhlanganisa ukufakwa kwezinzwa, ukunakekelwa nokuhlaziywa kwedatha.
Ekhuluma ngesikhathi kwethulwa lo msebenzi, uNgqongqoshe Wezolimo waseTogo uthe: “Ukusungulwa kwenethiwekhi yezinzwa zeziteshi zesimo sezulu sezolimo kuyisinyathelo esibalulekile sokufinyelela imigomo yethu yesimanje yezolimo nentuthuko esimeme.
Okulandelayo yizimo ezimbalwa eziqondile zabalimi ezibonisa ukuthi abalimi bendawo bazuze kanjani ekufakweni kwenethiwekhi kazwelonke yezinzwa zesiteshi sesimo sezulu sezolimo eTogo nokuthi lobu buchwepheshe obusha bungasetshenziswa kanjani ukuthuthukisa ukukhiqiza kwabo kwezolimo kanye nezimo zokuphila.
Icala 1: U-Amma Kodo, umlimi werayisi esifundeni esisogwini
Ingemuva:
U-Amar Kocho ungumlimi werayisi esifundeni esisogwini saseTogo. Esikhathini esidlule, wayethembele ikakhulukazi kokuhlangenwe nakho kwendabuko nasekuqapheleni ukuze aphathe amasimu akhe elayisi. Nokho, isimo sezulu esibi esilethwa ukushintsha kwesimo sezulu simbangele ukuba alahlekelwe kakhulu eminyakeni embalwa edlule.
Izinguquko:
Selokhu kwafakwa izinzwa zesiteshi sesimo sezulu sezolimo, indlela yokuphila nokulima e-Armagh isishintshe kakhulu.
Ukunisela okunembayo: Ngedatha yokuswakama kwenhlabathi ehlinzekwa izinzwa, i-Amar iyakwazi ukuhlela kahle isikhathi sokunisela kanye nenani lamanzi. Akusadingeki athembele kokuhlangenwe nakho ukuze ahlulele ukuthi unisela nini, kodwa kunalokho wenza izinqumo ngokusekelwe kudatha yesikhathi sangempela. Lokhu akugcini nje ngokusindisa amanzi, kodwa futhi kuthuthukisa isivuno kanye nekhwalithi yerayisi.
"Ngaphambili, bengihlale ngikhathazekile ngokuntuleka kwamanzi noma ukunisela ngokweqile amasimu erayisi. Manje ngale datha, angisakhathazeki. Irayisi likhula kangcono kunakuqala futhi isivuno sesikhulile."
Ukulawula izinambuzane: Idatha yesimo sezulu evela kuzinzwa isiza i-Amar ukuthi ibikezele ukwenzeka kwezinambuzane nezifo kusenesikhathi. Angakwazi ukuthatha izinyathelo zokuvimbela nokulawula ngesikhathi ngokushintsha kwezinga lokushisa kanye nomswakama, ukunciphisa ukusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane nokunciphisa izindleko zokukhiqiza.
“Phambilini bengihlala ngilinda ngize ngithole izinambuzane nezifo ngaphambi kokuba ngiqale ukubhekana nazo, manje sengingakwazi ukukuvimba kusenesikhathi futhi nginciphise ukulahlekelwa okuningi.”
Ukuzivumelanisa nesimo sezulu: Ngokusebenzisa idatha yesikhathi eside yesimo sezulu, i-Amar ikwazi ukuqonda kangcono ukuthambekela kwesimo sezulu, ilungise izinhlelo zokutshala, futhi ikhethe izinhlobo zezitshalo ezifanele kakhulu nezikhathi zokutshala.
“Njengoba sengazi ukuthi kuzoba nini imvula enkulu nokuthi kuzoba nini isomiso, sengiyakwazi ukulungiselela kusenesikhathi futhi nginciphise umonakalo.”
Icala lesi-2: U-Kossi Afa, umlimi wommbila e-Highlands
Ingemuva:
IKosi Afar itshala ummbila emathafeni aphakeme aseTogo. Esikhathini esedlule, uke wabhekana nenselelo yokushintshanisa isomiso nezimvula ezinamandla, okwadala ukungaqiniseki okuningi ngokulima kwakhe ummbila.
Izinguquko:
Ukwakhiwa kwenethiwekhi yezinzwa kuvumela i-Kosi ukuthi ibhekane kangcono nalezi zinselele.
Isibikezelo Sesimo Sezulu Nesexwayiso Senhlekelele: Idatha yesikhathi sangempela sezulu evela kuzinzwa inika u-Kosi isixwayiso sangaphambi kwesikhathi sezulu esibi kakhulu. Angathatha izinyathelo ezifika ngesikhathi ngokusho kwesibikezelo sezulu, njengokuqinisa izindawo zokugcina izithombo, ukuvimbela ukugeleza kwamanzi kanye nokuvimbela ukugeleza kwamanzi, njll, ukunciphisa ukulahlekelwa kwezinhlekelele.
Ngaphambili, ngangihlale ngibambe ongezansi lapho kunesiphepho. Manje, sengiyakwazi ukushintsha isimo sezulu kusenesikhathi futhi ngithathe izinyathelo ezifika ngesikhathi ukuze nginciphise umonakalo.”
Ukuvundisa okuthuthukisiwe: Ngokusebenzisa idatha yezakhi zomhlabathi ezinikezwa inzwa, i-Kosi ingavundisa ngokwesayensi ngokuvumelana nesimo sangempela, igweme ukuwohloka kwenhlabathi nokungcoliswa kwemvelo okubangelwa ukuvundiswa ngokweqile, kuyilapho ithuthukisa ukusetshenziswa kukamanyolo futhi yehlisa izindleko zokukhiqiza.
“Njengoba sengikwazi ukuthi yini eshodayo emhlabathini nokuthi ungakanani umanyolo odingekayo, sengiyakwazi ukufaka umanyolo ngendlela enengqondo futhi ummbila ukhula kangcono kunakuqala.”
Isivuno esithuthukisiwe nekhwalithi: Ngokuphathwa kwezolimo okunembayo, ukukhiqizwa kommbila wakwaCorsi kanye nekhwalithi kuye kwaba ngcono kakhulu. Ummbila awukhiqizayo awugcini nje ngokuthandwa kakhulu emakethe yendawo, kodwa futhi uheha abathengi abangaphandle kwedolobha.
"Umbila wami ukhula futhi ungcono manje. Ngidayisa ummbila kakhulu kunakuqala. Ngenza imali eningi."
Icala lesi-3: uNafissa Toure, umlimi wemifino esifundeni saseKara
Ingemuva:
UNafisa Toure utshala imifino esifundeni saseKara saseTogo. Isiqephu sakhe semifino sincane, kodwa utshala izinhlobonhlobo zezinhlobonhlobo. Esikhathini esidlule, wayebhekana nezinselele ngokunisela kanye nokulawula izinambuzane.
Izinguquko:
Ukwakhiwa kwenethiwekhi yezinzwa kuvumele uNafisa ukuthi aphathe amasimu akhe emifino ngokwesayensi.
Ukunisela okunembayo nokufaka umanyolo: Ngomswakama womhlabathi nedatha yezakhi ezinikezwa izinzwa, uNafisa uyakwazi ukuhlela ngokunembile isikhathi kanye nenani lokunisela nokuvundisa. Wayengasadingi ukuncika kokuhlangenwe nakho ukuze ahlulele, kodwa esikhundleni salokho wenze izinqumo ezisekelwe kudatha yesikhathi sangempela. Lokhu akugcini nje kusindisa izinsiza, kodwa futhi kuthuthukisa isivuno kanye nekhwalithi yemifino.
Manje, imifino yami ikhula ibe luhlaza futhi iqine, futhi isivuno siphezulu kakhulu kunangaphambili.
Ukulawula izinambuzane: Idatha yesimo sezulu eqashwe izinzwa isiza uNafisa abikezele ukwenzeka kwezinambuzane nezifo kusenesikhathi. Angakwazi ukuthatha izinyathelo zokuvimbela nokulawula ngesikhathi ngokushintsha kwezinga lokushisa kanye nomswakama, ukunciphisa ukusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane nokunciphisa izindleko zokukhiqiza.
“Esikhathini esidlule, ngangihlale ngikhathazekile ngezinambuzane nezifo.
Ukuncintisana kwemakethe: Ngokwenza ngcono izinga kanye nesivuno semifino, imifino yakwaNafisa idume kakhulu emakethe. Akagcinanga ngokudayisa kahle emakethe yendawo, kodwa waqala nokuhlinzeka ngempahla emadolobheni aseduze, ekhulisa kakhulu imali yakhe engenayo.
“Imifino yami idayisa kahle kakhulu manje, iholo lami linyukile, futhi impilo isingcono kakhulu kunakuqala.”
Icala lesi-4: U-Koffi Agyaba, umlimi kakhokho esifundeni esisenyakatho
Ingemuva:
I-Kofi Agyaba itshala ukhokho esifundeni esisenyakatho yeTogo. Esikhathini esedlule, wabhekana nezinselele zesomiso namazinga okushisa aphezulu, okwabangela ubunzima obukhulu ekulimeni kwakhe ukhokho.
Izinguquko:
Ukwakhiwa kwenethiwekhi yezinzwa kuvumela uCoffey ukuthi abhekane kangcono nalezi zinselele.
Ukuzivumelanisa nesimo sezulu: Ngokusebenzisa idatha yesikhathi eside sezulu, uCoffey uyakwazi ukuqonda kangcono ukuthambekela kwesimo sezulu, alungise izinhlelo zokutshala, futhi akhethe izinhlobo zezitshalo ezifanele kakhulu nezikhathi zokutshala.
Manje njengoba sengazi ukuthi kuzoba nini isomiso nokuthi kuzoba nini ukushisa, sengiyakwazi ukulungiselela kusenesikhathi futhi nginciphise ukulahlekelwa kwami.”
Ukunisela okuthuthukisiwe: Ngolwazi lomswakama wenhlabathi olunikezwa izinzwa, i-Coffey iyakwazi ukuhlela izikhathi zokunisela kanye namavolumu, ukugwema ukuchelela ngokweqile - noma ukuchelela kancane, ukonga amanzi nokwenza ngcono isivuno nekhwalithi ye-cocoa.
"Phambilini, bengihlale ngikhathazekile ngokuphelelwa ukhokho noma ukuwuthela ngokweqile. Manje ngale datha, angisadingi ukukhathazeka. I-coco ikhula kangcono kunakuqala futhi isivuno sesinyukile."
Imali engenayo eyengeziwe: Ngokuthuthukisa ikhwalithi nokukhiqizwa kwe-cocoa, imali ye-Coffey yenyuka kakhulu. Ukhokho awukhiqizayo awugcinanga ngokuduma kakhulu emakethe yendawo, kodwa waqala ukuthunyelwa emakethe yamazwe ngamazwe.
“Ukhokho wami udayisa kahle kakhulu manje, imali engiyitholayo inyukile, futhi impilo isingcono kakhulu kunakuqala.”
Ukusungulwa kwenethiwekhi yezinzwa yeziteshi zesimo sezulu sezolimo kuphawula isinyathelo esibalulekile ekuthuthukisweni kwesimanje kanye nentuthuko esimeme yezolimo eTogo. Ngokuqapha nokuphatha okunembayo kwezolimo, iTogo izokwazi ukubhekana kangcono nezinselele ezilethwa ukushintsha kwesimo sezulu, ithuthukise ukusebenza kahle kokukhiqizwa kwezolimo, iqinisekise ukutholakala kokudla futhi ikhuthaze intuthuko yezolimo esimeme. Lokhu ngeke kusize i-Togo kuphela ukufeza izinjongo zayo zentuthuko, kodwa futhi kuzohlinzeka ngolwazi olubalulekile kanye nezifundo kwamanye amazwe asathuthuka.
Isikhathi sokuthumela: Jan-23-2025